bywajtu

Krzyże pokutne, które obarczone są grzechem mordu, stawiane były na odkupienie win przez samych zbrodniarzy. Po prawdzie jednak postawienie krzyża było ostatnim elementem tak zwanego "traktatu ugodowego" zawieranego pomiędzy mordercą, a rodziną ofiary.

Najpierw należało odbyć pielgrzymkę (boso) i spłacić zadośuczynienie - opłacić pogrzeb, utrzymać rodzinę zabitego, wesprzeć parafię zakupując kilka świec i mszy w imieniu zamordowanego, oraz opłacić obrady sędziowskie przebiegające zapewne przy kilku kuflach piwa... Przynajmniej taką listę otrzymał Lorenz Madera, zabójca Hansa Billeke. A może na odwrót? Ale o tym za chwilę.

Na tego typu traktaty zezwalało średniowieczne prawo, dlatego krzyże pokutne stawiano aż do XVI wieku, dopóki w 1532 roku cesarz Karol V nie ustanawił kodeksu karnego. W rzeczywistości jednak wiele krzyży powstało po tym okresie. W samej Europie mamy około 7000 krzyży pokutnych, z czego w Polsce 600 sztuk. Największy z nich wszystkich (równocześnie drugi na skalę światową) jest krzyż pokutny w Stargardzie Szczecińskim. Mierzy sobie 3,77 metra, z czego metr zakorzeniono w ziemi, a 2,77 metra wystaje ponad powierzchnię. Ropiętość ramion to 1,45 metra, wykonany z wapienia gotlandzkiego waży 2 tony.

Historia krzyża ma dwie wersje - pierwsza dotyczy sporu o majątek, druga kłótni o kobietę. Hans Billeke i Lorenz Madera byli kuzynami i jeżeli wierzyć w wersję pierwszą, to Lorenz zabił Hansa żelaznym prętem rozzłoszczony faktem, że ciotka przepisała spadek jego kuzynowi.

Bardziej popularna jest jednak wersja druga, mówiąca o miłości kuzynów do Kathariny, córki najbogatszego kupca w mieście. Żaden z nich nie chciał odpuścić zabiegania o jej rękę dlatego uzgodnili, że dziewczyna sama zadecyduje kogo poślubić. Hansowi nie było to jednak na rękę - dobrze wiedział, że Katharinie od dawna podoba się jego delikatny, acz czuły kuzyn. Dlatego gdy wyszli z karczmy mocarny Hans zabił Lorenza uderzając go siekierą w głowę. Jako że najbliższą rodziną ofiary była jego własna ciota, zgodziła się ona na traktat ugodowy i Hans uniknął kary śmierci stawiając w zamian krzyż pokutny, stojący obecnie na rozstaju dróg prowadzących do Chociwla i Maszewa.

Skąd rozbierzność dotycząca narzędzia zbrodni i tego kto kogo zabił w podaniach? Napisy na krzyżu pokutnym są wykonane w dialekcie dolnoniemieckim i nie ma zgodności co do tłumaczenia. Na przedniej części krzyża widnieje wizerunek Chrystusa oraz inskrypcja "Boże bądź łaskaw dla Hansa Billeke, roku 1542", na drugiej zaś "Roku 1542 Hans Billeke został zabity żelaznym prętem przez Lorenza Madera jego matki siostry syna" lub "W 1542 r. Hans Billeke zamordował w końcu żelazną siekierą mordercę swojego siostrzeńca".

Na postawieniu krzyża historia ta jednak się nie kończy, lecz o dalszych losach bratobójcy opowiem już w osobnej notatce.

Krzyż Pokutny w Stargardzie Szczecińskim. Danuta Świątek Krzyż Pokutny w Stargardzie Szczecińskim. (Danuta Świątek)

Rewers krzyża pokutnego w Stargardzie Szczecińskim. Kapitel, CC0 1.0, http://pl.wikipedia.org/wik... Rewers krzyża pokutnego w Stargardzie Szczecińskim. (Kapitel, CC0 1.0, http://pl.wikipedia.org/wik...)